4857 sayılı İş Kanunu’na göre bir iş yerinde en az 1 yıllık bir süre boyunca çalışmış olan çalışanın kanunda yer verilen nedenlere dayanarak işten çıkması ya da çıkarılması durumunda işveren tarafından iş gören kişiye ödenmesi gereken tazminata “Kıdem Tazminatı” adı verilmektedir.
Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?
Kıdem tazminatı hakkının elde edilebilmesi için öncelikle çalışanın sigortalı bir şekilde aynı iş yerinde en az 1 sene çalışmış olması gerekmektedir ve bu şartı karşılayan her çalışanın tek başına kıdem tazminatı alınabileceğini göstermemektedir. Çünkü, kıdem tazminatı alabilmenin temel noktası her ne kadar en az 1 yıl aynı iş yerinde sigortalı olarak çalışmak olsa da kanunda belirtilen bazı durumların gerçekleşmemesi halinde yine de kıdem tazminatı almak mümkün olmamaktadır. Bu nedenle gerçekleşmesi gereken bazı maddeler vardır.
Bu maddeler; işverenin kanunda belirtilmiş olan haklı gerekçelerin hiçbirine dayanmaksızın çalışanı işten çıkartması, iş sözleşmesine konu olan işin, çalışanın sağlığını ya da yaşam koşullarını tehlikeye sokması gibi durumlar, işverenin ya da birlikte çalışmak zorunda olduğu bir başka çalışanın bulaşıcı bir hastalığa yakalanmış olması, işverenin; iş sözleşmesinin imzalanması sırasında çalışan kişiye işin nitelikleri ile ilgili olarak yanlış bilgiler vermesi durumu şeklinde sıralanabilmektedir.
Bunların yanı sıra çalışana ya da çalışanın aile üyelerinden herhangi birine işveren tarafından hakaret edilerek, onur kırıcı ithamlarda ya da cinsel tacizde bulunulması durumu, işverenin, çalışandan yasadışı olan bir iş yapmasını istemesi, çalışan kişinin başka bir çalışan tarafından cinsel olarak tacize uğramasının ardından bu durumu işveren kişiye bildirmiş olmasına rağmen işverenin herhangi bir önlem almaması, iş yerinde bir haftadan daha uzun bir süre ile işin duraksamasına neden olacak bir durumun oluştuğu durumlarda da kıdem tazminatı alınabilmektedir.
Ayrıca, kadın çalışanın, evlenmesinin ardından devamındaki 1 sene içerisinde işten ayrılmayı istemesi, erkek çalışanın askerlik görevini yapmak için askere gitmesi, çalışanın emekliliğe hak kazanmış olması, malullük durumunun meydana gelmesi ve çalışan kişinin ölmesi gibi durumlarda da kıdem tazminatı alabilmek mümkün olmaktadır.
Bu bahsedilen durumlardan herhangi biri gerçekleştiği takdirde çalışan derhal fesih yolu ile iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatını alabilmektedir. Üstelik çalışanın kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi durumunda ise mahkeme yoluna gidilebilmekte ve mahkeme kazanıldığı takdirde yasal faizi ile birlikte çalışan kıdem tazminatını alabilmektedir.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı hesaplanırken öncelikle çalışan kişinin çalışmış olduğu toplam süre belirlenmektedir. Ardından çalışanın çalışmış olduğu toplam sene sayısı ile almış olduğu son brüt ücret (yol, yemek ve diğer yan ödemeler de dahil olacak şekilde) çarpılmaktadır. Tam sene sürenin dışında kalan sürenin toplamdaki gün sayısı belirlenerek ve günlük aldığı brüt ücret ile çarpılmaktadır. Ortaya çıkmış olan tutardan %0,759 oranında damga vergisi kesilmekte ve geriye kalan tutar, kıdem tazminatının tutarını göstermektedir ve sonrasında çalışana bu tutar ödenmektedir.